Taschen publiceert Atlas major Joan Blaeu
De bekende Duitse uitgever Benedikt Taschen gaf onlangs een herdruk uit van de Atlas major van de zeventiende-eeuwse Amsterdamse cartograaf Joan Blaeu. De kaarten van België en Nederland werden ook in een afzonderlijk boekdeel uitgegeven. Voor een zeer betaalbare prijs, zoals we dat van Taschen gewoon zijn. De oorspronkelijke Latijnse uitgave van de atlas bestond uit 11 delen en was het duurste boek dat tijdens de zeventiende eeuw werd gepubliceerd.
Joan Blaeu gaf zijn beroemde atlas uit in de periode 1648-1665. Hij wilde hiermee het levenswerk voortzetten van zijn vader Willem Blaeu die in 1634 een tweedelige atlas Tooneel des aerdrijx ofte nieuwe atlas publiceerde. Willem Blaeu was gespecialiseerd in maritieme cartografie en ging daarvoor in de leer bij de bekende Deense astronoom Tycho Brahe.
De Nederlandse titel van de Atlas major luidt Grooten atlas, oft wereltbeschrijving, in welcke ’t aertryck, de zee, en hemel wordt vertoont en beschreven. Die volledige beschrijving van de aarde, de zeeën en de hemel heeft Blaeu nooit gerealiseerd. Zijn werkplaats werd in 1672 door een brand vernield en Blaeu stierf een jaar later. Toch wordt de atlas nog steeds als een meesterwerk beschouwd, met name omwille van het hoge wetenschappelijke gehalte van zijn teksten.
De herdruk werd gemaakt op basis van een volledig ingekleurd en met goud opgehoogd exemplaar van de atlas uit de collectie van de Österreichische Nationalbibliothek in Wenen. Om een facsimile gaat het niet, want de atlas werd niet integraal op origineel formaat nagemaakt. Het is wel een keuze uit de mooiste kaarten geworden, meestal op drie vierde van het oorspronkelijke formaat, soms kleiner.
De inleiding bij de heruitgave werd geschreven door Peter van der Krogt, geograaf en cartograaf aan de Universiteit van Utrecht. Een van de hobby’s van Van der Krogt is trouwens de genealogie. In de inleiding bespreekt hij de historische en culturele context en betekenis van de atlas. Van der Krogt zorgde ook voor gedetailleerde beschrijvingen van de kaarten zelf, waardoor ook de lezer van vandaag het meesterwerk van Blaeu naar waarde zal weten te schatten.
De volledige herdruk van de Atlas major telt meer dan 600 pagina’s en weegt bijna 7 kilogram. Voor wie dat wat volumineus vindt, zijn er ook afzonderlijke boeken verschenen voor een aantal landen en werelddelen: Anglia, Scotia et Hibernia (Engeland, Ierland en Schotland), Gallia (Frankrijk), Germania, Austria et Helvetia (Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland), Hispania, Portugallia, America et Africa (Spanje, Portugal, Amerika en Afrika), Italia (Italië) en natuurlijk ook Hollandia et Belgica (Nederland en België).
Het deel Hollandia et Belgica beslaat 208 pagina’s en bevat de 63 kaarten van België en Nederland uit de atlas van Blaeu. De tekst van Blaeu zelf werd in het Nederlands, Frans en Engels vertaald en aangevuld met hedendaags commentaar van Peter van der Krogt.
Voor de genealoog die de woonplaatsen van zijn voorouders bestudeert is de heruitgave van Belgica regia & Belgica foederata (zoals de Latijnse titel van het deel over België en Nederland officieel luidt) een handig instrument. Zo leren we dat de huidige gemeente Kortemark (West-Vlaanderen) in de zeventiende eeuw blijkbaar Korten arck werd genoemd, terwijl Wevelgem als Wervelgem werd geschreven.
De Atlas major biedt niet alleen een geografisch, maar ook een politiek en sociaal perspectief op de zeventiende eeuw. Over de huidige Belgische hoofdstad Brussel lezen we:
Brussel is een groote stadt, en met twee ommeloopen van muuren, die tamelijk wijdt van den anderen liggen, omcingelt. Tuschen dese twee muuren aen d’oost-zijde van de stadt, heeft men ’t Konincklijck Paleys, niet volckomentlijck volmaeckt na ’t oudt beworp, maar nochtans groot, wijdt, gerieffelijck, en bequaem voor het Hof, en seer wel geleghen.
Als libertijn durft Blaeu ook de Zeventien Provinciën op de korrel te nemen:
De landen, die nu gemeenlijck Nederlanden genoemt worden, zijn XVII in getale, meer om dat men de Princen daer van seventhien tytelen toegeschreven heeft, als om enige andere reden: Want op gemeyne vergaederingen, en als er van ’s Princen wegen voorgeslagen werdt van eenighe contributien oft lasten, en plegen de landen in zulke getalen niet te verschijnen, noch te contribueren.
Praktische informatie:
- Atlas Maior / Joan Blaeu ; Peter van der Krogt ; Österreichische Nationalbibliothek, Wien. Hardcover, 29 x 44 cm, 626 pagina’s.
- Atlas Maior : Hollandia et Belgica / Joan Blaeu ; Peter van der Krogt ; Österreichische Nationalbibliothek, Wien. Hardcover, 25,2 x 38,2 cm, 208 pagina’s.
De verschillende delen zijn normaal in de boekhandel te koop of op bestelling leverbaar.
Meer lezen over de uitgevers- en cartografenfamilie Blaeu:
Bronnen:
- Atlas Maior – Hollandia et Belgica
- Atlas Maior – Wikipedia
http://nl.wikipedia.org/wiki/Atlas_Maior_(Blaeu) - Atlas van Blaeu : geschenk van Johan Willem Friso aan de Franeker Academie
http://home.online.nl/m.bourgonjen/Blaeu/tekst.htm - Blaeu, Atlas Maior
https://web.archive.org/web/20200707012814/http://www.taschen.com/pages/en/catalogue/classics/all/44808/facts.blaeu_atlas_maior.htm - Drie generaties Blaeu [ boek ] : Amsterdamse cartografie en boekdrukkunst in de zeventiende eeuw / Marijke Donkersloot-de Vrij. – Amsterdam : Rijksmuseum Nederlands Scheepvaartmuseum, 1992. – 83 p. : ill. – ISBN 90-6011-817-0.
- Joan Blaeu – Wikipedia
http://nl.wikipedia.org/wiki/Joan_Blaeu - Johannes Blaeu, Grooten atlas, oft wereltbeschrijving
- A mapmaking milestone : the story behind Joan Blaeu’s Atlas Maior / by Petra Lamers-Schütze
- Peter van der Krogt – Curriculum vitae
- vanderkrogt.net
http://www.vanderkrogt.net
Comments are closed.