Herinnering & Migratie

Verenigingen van nieuwe Brusselaars tijdens het interbellum

Het Nationaal Congres voor Familiekunde, op 27 maart 2010 in Brussel, wordt afgesloten in het Archief en Museum voor het Vlaams leven te Brussel (AMVB). Daar opent ter gelegenheid van het congres de tentoonstelling Herinnering & Migratie. Verenigingen van nieuwe Brusselaars tijdens het interbellum. Een tentoonstelling die aansluit bij het thema Migratie dat VVF-Brussel gekozen heeft als rode draad doorheen het congres. Tijdens deze tentoonstelling worden drie verenigingen van migranten in Brussel vergeleken: een Vlaamse, een Waalse en een buitenlandse onthaalvereniging. In wat volgt leert u het AMVB kennen en krijgt u een woordje uitleg over de tentoonstelling.

Het Archief en Museum voor het Vlaams leven te Brussel

Het Archief en Museum voor het Vlaams Leven te Brussel, of kortweg AMVB, ontstond in 1977. Het AMVB is een pluralistische archiefinstelling met als werkterrein het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De initiële bedoeling was het Vlaams karakter van Brussel te documenteren en te verspreiden. In de voorbije 30 jaar evolueerde de maatschappelijke, politieke en culturele context en dus ook het AMVB. De huidige missie van het AMVB is het verdwijnend collectief geheugen van de Brusselse Vlaming in de grootstedelijke samenleving te (her-)ontdekken. De belangrijkste taken zijn dan ook de verwerving, het beheer, het onderzoek en de ontsluiting van het roerend en immaterieel erfgoed van Nederlandstalige, Brusselse organisaties, personen en families.

De collectie omvat archieven, documentatie, naslagwerken, monografieën, tijdschriften en museale voorwerpen die betrekking hebben op de Brussels geschiedenis. Ook genealogen kunnen in het AMVB terecht, vele verenigingen hebben ledenlijsten aangelegd, waarin vaak geboorte- of sterftedatum en nog extra informatie te vinden is. Daarnaast zijn er natuurlijk ook de persoonlijke en de familie-archieven.

Naast een archief is het AMVB ook een museum. Tijdelijke tentoonstellingen belichten er ofwel een deel van de collectie ofwel wordt het onderwerp zo gekozen dat het een aanvulling kan vormen op de huidige archiefcollectie. Naast tentoonstellingen organiseert het AMVB lezingen, educatieve en wetenschappelijke projecten en neemt deel aan talrijke activiteiten zoals Erfgoeddag, BRXLBRAVO, de Brusseldag van de Gezinsbond…

Herinnering & Migratie

Het project Herinnering & Migratie is een meerjarenproject dat van start ging in 2008. Een klein jaar later volgde het eerste publieksmoment. Tijdens de tentoonstelling Herinnering en Migratie. Erfgoed van nieuwe Brusselaars stellen 19 nieuwe Brusselaars hun erfgoed voor. Dat gaat van een missaal, over een trouwjurk tot een djembe en veel meer. Het blijft niet bij materiële zaken. De nieuwe Brusselaars (buitenlanders en Belgen!) schreven hun immateriële herinneringen neer. Dit project is een gelegenheid waarbij het AMVB een netwerk uitbouwt met allochtone organisaties, intermediaire organisaties en intermediaire personen in Brussel en zo een nieuwe doelgroep tracht te bereiken.

Een tweede project in het kader van Herinnering & Migratie wordt aan het publiek voorgesteld tijdens het congres van VVF-Brussel. In deze tentoonstelling, Herinnering & Migratie. Verenigingen van nieuwe Brusselaars tijdens het interbellum, wordt een vergelijking gemaakt tussen een Vlaamse, een Waalse en een buitenlandse “migrantenvereniging” in Brussel tijdens het interbellum. Daarnaast zal er ook een publicatie bij de tentoonstelling aansluiten.

Migratiebewegingen naar Brussel zijn er sinds het ontstaan van België en langer. Als economisch orgelpunt van België en omstreken trekt de grootstad mensen aan. Na de oorlog zorgde de wederopbouw van het land voor een forse toename aan arbeidsplaatsen, zeker in Brussel. Pendelen was toen nog niet zo evident en vele mensen verhuisden naar de Belgische Hoofdstad. Eens aangekomen werden ze vaak overweldigd door de grootsheid van de stad. Onthaalverenigingen wilden de nieuwe Brusselaars daarom helpen hun weg te vinden. In deze tentoonstelling belichtten we drie onthaalverenigingen, die floreerden tussen de twee oorlogen: één Vlaamse, één Waalse en één buitenlandse organisatie.

De West-Vlaamse gouwbond vertegenwoordigt de Vlaamse zijde. Het Archief van de Bond der West-Vlamingen te Brussel berust in het AMVB en bevat onder andere vlaggen, medailles, het ledenblad en vele documenten. De Bond werd in 1906 gesticht en wilde alle West-Vlamingen in Brussel onder de vlag van de bond scharen en zo voeling tussen streekgenoten creëren. Daarnaast poogden ze het stambewustzijn van de West-Vlamingen levendig te houden, de eigen taal en aard van verbastering te vrijwaren en te verhinderen dat de Vlaamse krachten teloor zouden gaan. Tot slot wilden ze ook de welstand van de leden behouden of bekomen.

Voor de Waalse vereniging kunnen we niet in de eigen archieven terecht en daarom riep het AMVB de hulp in van dr. Chantal Kesteloot, zij promoveerde met een onderzoek naar de Waalse beweging in Brussel en werkt ondertussen in het SOMA. Zij raadde ons aan om de Cercle Royal Montois de Bruxelles te onderzoeken. Deze vereniging ontstond uit de Cercle montois universitaire, gesticht aan de ULB in 1882. Toen de studenten de universiteit verlieten bleef de verenging bestaan en werd ze omgedoopt tot de Cercle Montois de Bruxelles; een onthaalvereniging voor de inwoners van Bergen en omstreken. Tijdens het interbellum organiseerden ze jaarlijks minstens één toneelvoorstelling. Hun tijdschrift No Catiau verscheen maandelijks, in het begin in het Waals, later verschenen er meer Franstalige artikels.

De activiteiten van de Vlaamse en de Waalse vereniging waren grotendeels gelijkaardig: jubilea, toneelvoorstellingen, gala-avonden… Daarnaast namen zowel de West-Vlamingen als de Montois politieke onpartijdigheid op in de statuten. Tijdens verkiezingen riepen ze enkel op om in Brussel op een West-Vlaming of Waal te stemmen. Taalpolitiek was wel een belangrijk thema, de Bond der West-Vlamingen stond lijnrecht tegenover de Cercle de Montois over taal in België, Vlaanderen en vooral Brussel.

De buitenlandse verenigingen in het interbellum zijn eerder schaars. Er waren wel al migranten, zoals Polen en Italianen bijvoorbeeld, maar de verenigingen die er waren zijn niet in de archieven terecht gekomen. Het werk voor de komende maanden is dit verder te onderzoeken. Hiervoor schakelen we de hulp in van Professoren Anne Morelli (ULB) en Frank Caestecker (UG) en van het Stadsarchief van Brussel.

Voor verdere informatie of een bezoek aan één van de tentoonstellingen kan u steeds terecht bij:

Archief en Museum voor het Vlaams leven te Brussel vzw
Arduinkaai 28
1000 Brussel
tel. 02 209 06 01
e-mail: info@amvb.be
website: www.amvb.be

De tentoonstelling Herinnering & Migratie. Erfgoed van nieuwe Brusselaars is nog te bezichtigen tot 31 oktober 2009. Van dinsdag tot en met zaterdag, van 10u tot 17u. Maan-, zon- en feestdagen gesloten.

Vanaf 27 maart 2010 kan u op dezelfde momenten in het AMVB terecht voor de tentoonstelling Herinnering & Migratie. Verenigingen van nieuwe Brusselaars tijdens het interbellum.

Als u het archief wil raadplegen kan dit van dinsdag tot en met vrijdag, van 10u tot 17u. Tijdens de tentoonstellingen ook op zaterdag toegankelijk na afspraak.